Groningen is veruit de gezondste stad van Nederland; hoe komt dat?

Dit artikel is verschenen in de papieren Groninger Ondernemers Courant van december 2020. Het interview is gehouden voor de huidige lockdown.

“Je ziet wereldwijd dat gezonde steden een belangrijke factor zijn in het vestigingsklimaat. Grote bedrijven vinden dat belangrijk’’, zegt John Boon, hoofd adviesgroep landschapsarchitectuur en groene stad van Arcadis. Dat is niet voor niets. Werknemers hebben geen trek in de ongezonde smog van grote steden in China, of de torenhoge huizenprijzen in een metropool als Londen – en in mindere mate Amsterdam.

En Groningen? Dat is juist de gezondste stad van Nederland. Aantrekkelijk dus voor bedrijven die zich hier willen vestigen. Wat dat betreft zou het onderzoek van Arcadis best wat kunnen opleveren voor het Noorden. Want Groningen steekt met kop en schouders boven de andere onderzochte steden in Nederland uit. Nijmegen volgt op gepaste afstand, Maastricht completeert de top drie. Rotterdam en Zaanstad zijn de ongezondste steden.

Vijf grootste steden niet op top-10
Opvallend: de vijf grootste steden – Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven – staan niet in de top tien. Utrecht doet het met een twaalfde plek nog het best. De drie kleinste steden – Emmen, Terneuzen en Maastricht – staan wél in de top tien.
Arcadis onderzocht de steden aan de hand van vijf domeinen: gemeenschap, milieu, gebouwde omgeving, mobiliteit en buitenruimte. Groningen eindigde op alle vlakken in de top tien. Dat is niet toevallig, want de gemeente voert al tijden beleid op dat vlak, ziet Arcadis.

Max van den Berg zette leefbaarheid op één
De onderzoekers noemen een plan uit de jaren zeventig van voormalig wethouder Max van den Berg, waarbij leefbaarheid van de stad voorop kwam te staan, ‘een belangrijk moment’. Vanaf 1977 werd het door de invoering van eenrichtingsverkeer onmogelijk om dwars door de binnenstad te rijden, waardoor fietsers en wandelaars de ruimte kregen.

Ook in het huidige gemeentebeleid is gezondheid een belangrijk thema. Nergens ter wereld is de tweewieler zó populair als in Stad, stellen de onderzoekers. Dat Groningers massaal op de fiets stappen, zorgt er mede voor dat de stad hoge ogen gooit in de categorie ‘gezonde mobiliteit’. De gemeente wil haar inwoners stimuleren om nóg vaker de fiets te pakken. Boon: “Belangrijk is dat een stad daar ook op is ingericht, in de vorm van veilige fietspaden bijvoorbeeld.”

Met name ‘schoon’ springt eruit
Groningen scoort het hoogst in de categorie ‘gezonde gebouwde omgeving’. Met name het kenmerk ‘schoon’ springt eruit. Volgens de onderzoekers voert de stad gericht beleid, met een combinatie van voorlichting en schoonmaakacties. Burgers en bedrijven worden ingezet, zodat een schone stad een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt. ‘De kracht van Groningen zit hem ook in de korte lijnen tussen het bedrijfsleven, kennisinstellingen en gemeente. Het is niet toevallig dat in 2019 aan de Hanzehogeschool een lector Gezonde Stad is aangesteld’, stellen de onderzoekers in het rapport.

Wat verder opvalt: Groningen is bovengemiddeld ruim opgezet, maar belangrijke voorzieningen als de huisarts en het ziekenhuis liggen toch vaak om de hoek. Die combinatie maakt Groningen de absolute nummer 1 in de categorie ‘gezonde gebouwde omgeving'.

In de categorie ‘gezonde buitenruimte’ scoort Stad met een achtste plek relatief laag. Emmen, Apeldoorn en Almere voeren hier de lijst aan. “We hebben onder andere per adres gekeken naar speelgelegenheid voor kinderen en andere plekken met groen binnen 500 meter”, zegt Boon. “Groningen scoort daar wat minder. De gemeente richtte zich vooral op mobiliteit, maar ze is nu ook meer met dit aspect bezig.”

Volgens de onderzoeker is het zaak om bewoners te betrekken bij nieuwe plannen. “In Emmen zie je bijvoorbeeld dat er heel veel groen is, maar dat het niet altijd goed aansluit bij de behoeften van omwonenden. Ouderen willen geen sporttoestellen, maar wandelpaden. In een wijk met veel jonge mensen heb je minder aan een suf parkje zonder verdere voorzieningen”, aldus Boon.

Groen en relatief veel water
Op het gebied van milieu heeft Groningen een klein voordeeltje ten opzichte van zuidelijke steden als Maastricht en plekken in de Randstad. De temperaturen in het Noorden liggen gemiddeld iets lager, waardoor er minder hittestress optreedt. Bovendien is de stad groener en is er relatief veel water. Dat is gunstig, want door klimaatverandering wordt hittestress een serieuze factor om rekening mee te houden, stelt Arcadis.

De omgeving en ligging spelen ook een belangrijke rol bij de luchtkwaliteit. Steden in Noord-Brabant en de Randstad scoren hier slecht, vanwege intensieve veehouderij, industrie en drukke wegen. Dat deze factoren in het Noorden een kleinere rol spelen, blijkt uit de ranglijst in de categorie milieu: Emmen staat hier op een eerste plaats, gevolgd door Leeuwarden en Groningen.

Mensen bewegen hier meer
In de categorie ‘gemeenschap’ scoort Groningen een keurige vijfde plaats. Uit onderzoek blijkt dat de fysieke omgeving invloed heeft op de mogelijkheden van stress te herstellen. Groen heeft daar een positieve invloed. In een aantrekkelijke omgeving, met sportvelden in de buurt, bewegen mensen meer. Groningen doet het vooral goed op dat vlak. Op het kenmerk ‘veilig gevoel’ scoort Groningen onder het gemiddelde. Uit het onderzoek blijkt dat dit sowieso een probleem is in de grote steden.

Onderzoeker Boon ziet dat het thema gezondheid steeds belangrijker wordt voor steden. Politieke voorkeur speelt geen rol. “Je ziet het zowel op de rechterflank als op links. Rechtse partijen doen het vooral vanuit economisch oogpunt: voor het vestigingsklimaat. Links heeft een intrinsieke motivatie, met het oog op gezondheid en milieu. Over de hele breedte van de politiek wordt dit thema dus belangrijk gevonden.”

Ranglijst gezondste steden

1. Groningen   

2. Nijmegen    

3. Maastricht 

4. Almere        

5. Amersfoort 

6. Apeldoorn 

7. Emmen                               

8. Terneuzen              

9. Breda                                  

10. Haarlem                

11. Leeuwarden

12. Utrecht

13. Eindhoven

14. Arnhem

15. Den Haag

16. Enschede

17. Amsterdam

18. Tilburg

19. Rotterdam

20. Zaanstad

Lees hier de hele papieren Groninger Ondernemers Courant!